Χριστούγεννα στο παλιό Λιτόχωρο
Το Λιτόχωρο χιονισμένο - Από τη συλλογή του Στάθη Κοψαχείλη
Από την παραμονή ήταν όλα έτοιμα για τη μέρα των Χριστουγέννων. Τα γουρούνια κι οι κότες είχαν σφαχτεί, τα υπόλοιπα φαγητά, τα ψωμιά και τα κρασιά ήταν έτοιμα κι αυτά.
Και το κέδρο που θα άναβε στο τζάκι το βράδυ και τη μέρα των Χριστουγέννων επίσης.
Τα “σαραντάημερα” εξαφανίζονταν κι έδιναν τη θέση τους στα “δωδεκαήμερα”. Αυτά ήταν γεμάτα γρουσουζιές και πείραζαν τους ανθρώπους μέχρι τη γιορτή των Φώτων. Τότε οι παπάδες τα έδιωχναν με την αγιαστούρα τους και πήγαιναν να καταχωνιαστούν βαθιά μέσα στη γη μέχρι τον επόμενο χρόνο….
Ανήμερα των Χριστουγέννων οι Λιτοχωρίτες επέστρεφαν στα σπίτια τους μετά την εκκλησία να κι αφού έπαιρναν μια πρώτη γεύση από τις ετοιμασίες του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, άρχιζαν οι επισκέψεις και οι ανταλλαγές ευχών με όλους τους συγγενείς και τους εορτάζοντες.
O πρώτος φίλος του σπιτιού ή συγγενής που θα πήγαινε επίσκεψη, έπαιρνε μια φούχτα αλάτι και την ανακάτευε με την ανθρακιά. Και αρχίζανε τότε οι στράκες της φωτιάς μαζί με τις ευχές του ξένου, που ευχόταν το καλό, αρχίζοντας από το σπίτι, προχωρώντας στον πατέρα και τη μάνα και φθάνοντας στα ζωντανά και τ’ άψυχα, ακόμα και στη γάτα και στον φούρνο και στο φτυάρι!… Αυτό ήταν το “διακόνι”.
Σύμφωνα με παλιό έθιμο τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, εκκλησιάζονταν αποκλειστικά σχεδόν, οι ανύπανδρες κοπέλες και μέσα στο “δωδεκαήμερο” γίνονταν κι όλα τα προξενιά. Οι γριές προξενήτρες πηγαινοέρχονταν για να κλείσουν το προξενιό και να εισπράξουν το σχετικό δώρο.
Έπιναν τον καφέ πότε “σμιγό”, ανακατεμένο με ρεβύθι και πότε “μονάτο”, ανόθευτο, κοίταζαν το φλυτζάνι
- “Δαχτυλίδια πέφτουν στο σπίτι”….. έλεγαν
και στο τέλος το κατάφερναν.
Η καταγραφή των εθίμων έγινε από τον Αθανάσιο Λασπόπουλο στο περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ των Αθηνών, το έτος 1882, στον τόμο ΣΤ΄, με τίτλο «Όλυμπος και οι κάτοικοι αυτού. Ήθη και έθιμα Λυτοχώρου. Κέδρος» και τον Αθανάσιο Αδαμόπουλο στο βιβλίο του “Σελίδες από το παλιό Λιτόχωρο”, 1995, Σειρά Μελέτες κι Έρευνες του Δήμου Λιτοχώρου